Spis treści
Co to są podstawowe badania krwi?
Podstawowe analizy krwi stanowią zestaw testów laboratoryjnych, które umożliwiają ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Badania te analizują różne parametry, co sprzyja wczesnemu wykrywaniu wielu schorzeń. Regularne ich przeprowadzanie odgrywa kluczową rolę w profilaktyce zdrowotnej, umożliwiając monitorowanie funkcji organizmu oraz identyfikację potencjalnych nieprawidłowości.
Oprócz tego, badania krwi pełnią fundamentalną rolę w diagnostyce, wspierając lekarzy w ocenie stanu zdrowia. Ich wykonanie może być wskazane ze względu na konkretne objawy kliniczne lub też może stanowić element standardowej diagnostyki.
Jakie są najczęstsze badania w ramach diagnostyki krwi?

Wśród najpopularniejszych badań krwi znajdują się:
- morfologia – pozwala na ocenę czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi, oferując kluczowe informacje na temat ogólnego stanu zdrowia pacjenta,
- odczyn Biernackiego (OB) – służy do wykrywania stanów zapalnych w organizmie; jego podwyższone wartości mogą być sygnałem różnych dolegliwości,
- CRP (białko C-reaktywne) – działa jako wskaźnik stanu zapalnego, jego wysokie stężenie najczęściej wskazuje na aktywne procesy zapalne,
- lipidogram – analizuje poziom cholesterolu oraz trójglicerydów, kluczowe w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych,
- badania poziomu glukozy – pomagają w diagnostyce metabolizmu, co jest szczególnie ważne w kontekście cukrzycy,
- elektrolity (sód, potas, chlorki) – ich nieprawidłowe stężenia mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Wszystkie te analizy odgrywają istotną rolę w monitorowaniu zdrowia pacjentów, wspierając lekarzy w stawianiu diagnoz oraz wdrażaniu odpowiednich terapii.
Jak przygotować się do badania krwi?
Aby skutecznie przygotować się do badania krwi, warto kierować się kilkoma prostymi wskazówkami:
- testy należy przeprowadzać na czczo, co oznacza, że ostatni posiłek powinien być spożyty 8-12 godzin przed wizytą,
- ważne jest, aby unikać alkoholu na dzień przed testem,
- intensywny wysiłek fizyczny w tym okresie może wpłynąć na rezultaty badań, więc warto go odłożyć,
- odpowiednie nawodnienie jest kluczowe, dlatego dobrze jest pić wodę przed badaniem,
- nie zapomnij poinformować lekarza o wszystkich lekach i suplementach, które przyjmujesz, ponieważ mogą one mieć znaczący wpływ na wyniki,
- przyjście na badanie w dobrej atmosferze i po odpoczynku sprzyja uzyskaniu wiarygodnych rezultatów.
Stosowanie się do tych zasad podnosi precyzję wyników i ułatwia postawienie właściwej diagnozy.
Jakie badania obejmuje morfologia krwi?
Morfologia krwi to istotne badanie, które pozwala ocenić zarówno ilość, jak i jakość składników morfotycznych krwi. W trakcie tego procesu analizowane są:
- krwinki czerwone, znane jako erytrocyty,
- krwinki białe, zwane leukocytami,
- płytki krwi, czyli trombocyty.
Kluczowe parametry, które są mierzone, obejmują:
- poziom hemoglobiny (HGB),
- hematokrytu (HCT),
- średnią objętość krwinki (MCV),
- średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC),
- wskaźnik anizocytozy krwinek czerwonych (RDW).
Erytrocyty, pełniące kluczową rolę w transporcie tlenu, są niezbędne dla sprawnego funkcjonowania organizmu. Z kolei leukocyty wspierają działania systemu odpornościowego, a trombocyty są zaangażowane w proces krzepnięcia. Wyniki morfologii mogą wskazywać na różnorodne problemy zdrowotne, takie jak:
- anemia,
- infekcje,
- zaburzenia krzepliwości.
Regularne wykonywanie tego badania jest kluczowe dla utrzymania zdrowia oraz wczesnego wykrywania ewentualnych problemów. Ważne jest, aby interpretację wyników zlecał wykwalifikowany lekarz, który uwzględni także inne czynniki kliniczne oraz objawy zgłaszane przez pacjenta.
Co można wykryć dzięki morfologii krwi?
Morfologia krwi to kluczowe badanie, które odgrywa ważną rolę w diagnozowaniu różnych schorzeń oraz ocenie ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Analizowanie krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi pozwala na identyfikację niedokrwistości, co jest szczególnie istotne dla osób odczuwających:
- osłabienie,
- zmęczenie,
- ine inne niepokojące objawy.
Dodatkowo, to badanie jest pomocne w wykrywaniu stanów zapalnych, które mogą sugerować obecność infekcji. Na przykład, podwyższony poziom leukocytów często wskazuje na reakcję organizmu na infekcje bakteryjne czy wirusowe.
Morfologia krwi odgrywa także znaczącą rolę w ocenie problemów związanych z krzepnięciem, ponieważ zaburzenia tego typu mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.
Dzięki temu badaniu możliwe jest wykrywanie chorób układu krwiotwórczego, takich jak białaczka, poprzez analizę nieprawidłowych wartości poszczególnych elementów morfotycznych. Regularne wykonywanie morfologii krwi jest więc zalecane, aby skutecznie monitorować stan zdrowia oraz efektywność leczenia.
Z tego powodu, analiza ta jest nieocenionym narzędziem w medycynie diagnostycznej.
Jakie są wyniki morfologii krwi oraz co oznaczają?
Wyniki morfologii krwi przedstawiane są w postaci liczb wraz z zakresami normatywnymi, co pozwala ocenić stan zdrowia pacjenta. Wśród istotnych parametrów wymienia się:
- poziom hemoglobiny,
- liczbę erytrocytów,
- liczbę leukocytów,
- liczbę płytek krwi.
Zbyt niski poziom hemoglobiny i erytrocytów może wskazywać na niedokrwistość, powszechnie znaną jako anemia. Na przykład, jeśli stężenie hemoglobiny wynosi mniej niż 13,5 g/dl u mężczyzn lub 12 g/dl u kobiet, istnieje ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Zwiększona liczba leukocytów, przekraczająca 10 000/μl, często wskazuje na obecność stanu zapalnego, infekcji lub chorób nowotworowych. Warto również zwrócić uwagę na ilość płytek krwi; gdy ich liczba spada poniżej 150 000/μl, może to sugerować problemy z krzepnięciem, co zwiększa ryzyko krwawień.
Przy interpretacji wyników niezwykle istotne jest uwzględnienie takich czynników jak wiek, płeć oraz historia zdrowotna pacjenta. Dlatego też, tak ważne jest, aby analizy te były przeprowadzane przez wykwalifikowanego lekarza, który zbada wszystkie czynniki kliniczne oraz objawy zgłaszane przez osobę badaną. Regularne badania morfologii krwi umożliwiają wczesne wykrywanie problemów zdrowotnych oraz skuteczne monitorowanie postępu leczenia.
Co to jest badanie OB i kiedy jest stosowane?

Badanie OB, znane również jako odczyn Biernackiego, to istotny test laboratoryjny, który pełni rolę wskaźnika stanu zapalnego w organizmie. Jego zasadniczym celem jest identyfikacja oraz monitorowanie:
- przewlekłych procesów zapalnych,
- infekcji,
- schorzeń autoimmunologicznych,
- nowotworowych.
Wynik badania wyrażany jest w milimetrach na godzinę (mm/h) i zależy od poziomu białek, które zwiększają swoje stężenie w czasie stanu zapalnego. W praktyce klinicznej OB stanowi cenne narzędzie diagnostyczne, ponieważ podwyższone wartości mogą sygnalizować różnorodne schorzenia, w tym choroby reumatyczne. Dla dorosłych wartości referencyjne OB wynoszą zazwyczaj do 10 mm/h dla mężczyzn i do 20 mm/h dla kobiet. Przekroczenie tych norm może wskazywać na wystąpienie stanu zapalnego.
Test OB często przeprowadzany jest równocześnie z innymi badaniami, co ułatwia mowę o zdrowiu pacjenta i interpretację wyników. Działa to na korzyść lekarzy, umożliwiając skuteczniejszą ocenę oraz monitorowanie efektywności leczenia i postępów w przypadku chorób przewlekłych. W ten sposób OB staje się wartościowym wsparciem w diagnostyce i terapii pacjentów.
Jakie jest znaczenie badania stężenia glukozy we krwi?
Pomiar poziomu glukozy we krwi odgrywa kluczową rolę w diagnostyce cukrzycy oraz stanów przedcukrzycowych. Znany również jako glikemia, ten test pozwala ocenić, jak organizm radzi sobie z metabolizmem glukozy oraz wykryć ewentualne trudności w gospodarce węglowodanowej, co jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania całego systemu.
Badanie należy przeprowadzać na czczo, co oznacza, że ostatni posiłek powinno się spożyć przynajmniej 8-12 godzin przed jego wykonaniem. Inną możliwością jest test tolerancji glukozy, który polega na podaniu glukozy i zbadaniu jej poziomu w krwi pacjenta.
Standardowy zakres glukozy na czczo wynosi:
- od 70 do 100 mg/dl,
- jeżeli wynik przekracza 100 mg/dl, może to sugerować stan przedcukrzycowy,
- poziom równy lub wyższy niż 126 mg/dl jest jednym z wskaźników cukrzycy.
Dla osób już zdiagnozowanych z tym schorzeniem regularne monitorowanie glukozy ma ogromne znaczenie, ponieważ umożliwia skuteczne zarządzanie poziomem cukru we krwi. Wysoka glikemia, określana hiperglikemią, może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, w tym uszkodzenia naczyń krwionośnych, co w dłuższej perspektywie może skutkować problemami z sercem, nerkami oraz wzrokiem. Dlatego tak istotne jest, aby regularnie kontrolować poziom glukozy i podejmować odpowiednie działania zaradcze w przypadku wykrycia nieprawidłowości.
Jakie inne badania biochemiczne są istotne w diagnostyce?
W medycynie diagnostycznej, obok standardowych badań krwi, niezwykle ważne są również różnorodne analizy biochemiczne. Dostarczają one istotnych informacji na temat zdrowia pacjentów. Kluczowym badaniem w tej dziedzinie jest lipidogram, który ocenia poziomy cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji, takich jak:
- HDL, znany jako „dobry” cholesterol,
- LDL, czyli „zły” cholesterol,
- trójglicerydy.
Wysokie wartości LDL i trójglicerydów mogą sugerować większe ryzyko wystąpienia schorzeń sercowo-naczyniowych. Inne istotne testy to próby wątrobowe, które obejmują pomiar enzymów, takich jak:
- ALT,
- AST,
- bilirubina.
Badania te służą do oceny funkcjonowania wątroby i mogą wskazywać na potencjalne uszkodzenia tego organu. Ponadto, monitorowanie poziomu kreatyniny i mocznika jest kluczowe w diagnozowaniu schorzeń nerek, co pozwala na lepszą ocenę ich wydolności. Elektrolity, takie jak:
- sód,
- czas,
- chlorki,
są niezbędne do utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Oprócz tego, badanie białka całkowitego, albumin i kwasu moczowego dostarcza ważnych informacji dotyczących kondycji nerek i wątroby. Warto również zwrócić uwagę na stężenie żelaza i ferrytyny, które są kluczowe w diagnostyce anemii — ich niski poziom może wskazywać na niedobory. Ocena poziomu witaminy B12 również zasługuje na uwagę, ponieważ jej brak może prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak anemia megaloblastyczna. Dzięki różnorodnym badaniom biochemicznym lekarze mają możliwość wczesnego wykrywania i monitorowania wielu schorzeń, co ma ogromne znaczenie dla zdrowia pacjentów.
Jakie choroby można wykryć dzięki badaniom krwi?

Badania krwi odgrywają kluczową rolę w diagnozowaniu wielu schorzeń. Dzięki nim możemy zidentyfikować różnorodne problemy zdrowotne, na przykład:
- niedokrwistość, która objawia się uczuciem osłabienia i chronicznego zmęczenia,
- infekcje, gdzie znaczny wzrost leukocytów wskazuje na reakcję organizmu na działanie patogenów,
- stany zapalne oraz zaburzenia krzepnięcia, które mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych,
- funkcję wątroby i nerek, z pomocą wskaźników takich jak kreatynina i bilirubina,
- cukrzycę oraz ocenę gospodarki lipidowej, dotyczącą poziomów cholesterolu i trójglicerydów,
- choroby tarczycy, w tym zarówno nadczynność, jak i niedoczynność, na podstawie analizy hormonów obecnych we krwi,
- choroby autoimmunologiczne, które cechują się podwyższonymi markerami zapalnymi,
- niektóre rodzaje nowotworów przez oznaczanie markerów nowotworowych.
Regularne wykonywanie tych badań jest niezwykle ważne dla wczesnego wykrywania problemów zdrowotnych i podejmowania odpowiednich działań w celu ich leczenia.
W jaki sposób badania krwi wspierają diagnostykę schorzeń?
Badania krwi to niezwykle istotne narzędzie w diagnostyce zdrowotnej, dostarczające cennych informacji na temat funkcjonowania organizmu. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz może potwierdzić lub wykluczyć różnorodne schorzenia, co stanowi kluczowy krok w procesie diagnozowania. Analizy krwi umożliwiają ocenę wielu parametrów, takich jak:
- poziom hemoglobiny,
- liczba leukocytów,
- stężenie elektrolitów.
W ten sposób specjaliści mogą identyfikować nieprawidłowości, które mogą sugerować występowanie chorób, takich jak:
- anemia,
- infekcje,
- problemy kardiologiczne,
- nowotwory.
Regularne badania krwi są niezmiernie ważne, ponieważ pozwalają monitorować postęp leczenia. Na przykład, zmiany poziomu glukozy mogą wskazywać na rozwijającą się cukrzycę. Z kolei stężenie białek C-reaktywnych (CRP) informuje o ewentualnym stanie zapalnym w organizmie. Analizy takie jak lipidogram umożliwiają lekarzom ocenę ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, ujawniając między innymi wysokie stężenie cholesterolu oraz inne czynniki mogące stanowić zagrożenie. Dzięki tym badaniom możliwe jest wcześniejsze rozpoznanie schorzeń, co z kolei pozwala na szybkie i odpowiednie leczenie, znacznie poprawiając rokowania pacjentów. Dodatkowo, badania krwi odgrywają ważną rolę w profilaktyce zdrowotnej. Dzięki nim można wcześnie zidentyfikować osoby narażone na różnorodne dolegliwości, zanim pojawią się poważne objawy.
Jak interpretować wyniki badań krwi?
Interpretacja wyników badań krwi to złożony proces, który wymaga odpowiedniej wiedzy medycznej. Wyniki mogą się różnić w zależności od rodzaju badań oraz indywidualnych cech pacjenta. Dlatego tak ważne jest, aby tym zadaniem zajmował się wykwalifikowany lekarz. Uwzględnienie historii zdrowia oraz aktualnych dolegliwości pacjenta jest nieocenione.
Na przykład wyniki morfologii krwi dostarczają informacji o:
- poziomie hemoglobiny,
- liczbie czerwonych krwinek,
- liczbie białych krwinek,
- poziomie płytek krwi.
Zbyt niski poziom hemoglobiny może sugerować anemię, zaś wzrost liczby leukocytów może być oznaką infekcji lub stanu zapalnego. Lekarz często zleca dodatkowe badania, aby ocenić poziomy:
- glukozy,
- cholesterolu,
- wyniki testów dotyczących funkcjonowania wątroby.
Interpretacja badań musi mieć kontekst kliniczny; czynniki takie jak stres, dieta czy przyjmowane leki mogą znacząco wpłynąć na wyniki. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości lekarz może zaproponować dalsze testy, aby precyzyjniej określić problemy zdrowotne. Regularna konsultacja oraz monitorowanie wyników stanowią kluczowe elementy w diagnostyce i terapii. Pomagają one również zapobiegać poważniejszym schorzeniom. Pacjenci powinni być aktywnie zaangażowani w ten proces, zadając pytania i wpływając na decyzje dotyczące swojego zdrowia.
Jakie są zalecenia dotyczące badań profilaktycznych?
Zalecenia dotyczące profilaktyki zdrowotnej podkreślają znaczenie regularnych badań, które mogą pomóc w wczesnym wykrywaniu różnych schorzeń. Wśród najważniejszych testów wymienia się:
- morfologię krwi,
- lipidogram,
- oznaczanie poziomu glukozy na czczo.
Ich częstotliwość uzależniona jest od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, predyspozycje genetyczne czy styl życia. Osoby znajdujące się w grupie ryzyka, takie jak ci, którzy borykają się z nadwagą, palą tytoń lub mają w rodzinie historię chorób układu sercowo-naczyniowego, powinny zwracać szczególną uwagę na te badania, wykonując je częściej.
Na przykład, zaleca się, aby morfologię krwi przeprowadzać przynajmniej raz w roku. Regularne sprawdzanie lipidogramu jest niezwykle istotne zwłaszcza dla osób starszych oraz tych z podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób serca. Oznaczanie poziomu glukozy ma kluczowe znaczenie, ponieważ może wskazywać na rozwijającą się cukrzycę.
Dzięki systematycznym badaniom można monitorować stan zdrowia oraz podejmować odpowiednie działania zapobiegawcze. W przypadku wystąpienia nieprawidłowości warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże w dalszej diagnostyce i leczeniu, dbając o zdrowie pacjenta.
Jak często należy wykonywać podstawowe badania krwi?
Częstotliwość przeprowadzania podstawowych badań krwi, takich jak morfologia, różni się w zależności od potrzeb pacjenta oraz zaleceń medycznych. Osoby zdrowe, szczególnie po czterdziestym roku życia, powinny wykonywać to badanie przynajmniej raz do roku, co umożliwia wczesne wykrycie wielu dolegliwości. Z kolei ci, którzy borykają się z przewlekłymi schorzeniami, na przykład cukrzycą lub problemami sercowo-naczyniowymi, powinni poddawać się analizom krwi znacznie częściej – co pół roku lub nawet w krótszych odstępach, zależnie od ich stanu zdrowia.
Regularne badania krwi odgrywają kluczową rolę w monitorowaniu ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz w ocenie efektów terapii. Umożliwiają one także wczesne zauważenie potencjalnych komplikacji. Nie można zapominać, że zmiany w codziennym życiu, takie jak:
- modyfikacje diety,
- wprowadzenie aktywności fizycznej,
mogą zwiększyć potrzebę częstszych badań. Warto, aby pacjenci byli czujni na wszelkie objawy, takie jak:
- osłabienie,
- chroniczne zmęczenie,
- nieuzasadnione wahania wagi,
które mogą sygnalizować konieczność wcześniejszego zlecenia badań. Regularna kontrola stanu zdrowia pozwala na szybszą reakcję na pojawiające się problemy, co zdecydowanie przyczynia się do poprawy jakości życia.
Jakie są korzyści z regularnego przeprowadzania badań kontrolnych?
Regularne wykonywanie badań kontrolnych przynosi szereg korzyści zdrowotnych.
- wczesne wykrywanie problemów, co jest kluczowe dla skutecznego leczenia,
- szybkie identyfikowanie chorób, takich jak cukrzyca czy schorzenia sercowo-naczyniowe, co znacząco zwiększa szanse pacjentów na poprawę jakości życia dzięki odpowiedniej interwencji,
- monitorowanie ogólnego stanu zdrowia, co pozwala ocenić efektywność prowadzonej terapii,
- dostosowywanie leczenia na podstawie najnowszych wyników przez osoby z przewlekłymi schorzeniami, czyniąc z badań ważny element profilaktyki,
- wykrywanie pacjentów z grupy ryzyka oraz wdrażanie odpowiednich środków zapobiegawczych.
Regularne badania kontrolne wspierają również diagnozowanie różnych schorzeń, umożliwiając lekarzom szybką analizę wyników. Na przykład, testy mogą ujawniać nieprawidłowości, takie jak zwiększone poziomy glukozy, które mogą sugerować rozwijającą się cukrzycę. Takie proaktywne podejście sprzyja lepszemu zarządzaniu zdrowiem. Systematyczność w przeprowadzaniu badań przyczynia się do głębszego zrozumienia swojego ciała oraz jego potrzeb. Posiadanie wiedzy o stanie zdrowia pozwala podejmować bardziej świadome decyzje dotyczące stylu życia, na przykład związane z odżywianiem czy aktywnością fizyczną. Takie inicjatywy nie tylko pomagają w utrzymaniu dobrej kondycji, lecz także wspierają długoterminowe zdrowie.
Dlaczego wyniki badań są ważne dla lekarza?

Wyniki badań krwi są nieocenionym narzędziem w rękach lekarzy, dostarczającym im ważnych informacji na temat stanu zdrowia pacjentów. Umożliwiają one dokonywanie dokładnych diagnoz, co z kolei wspiera medyków w podejmowaniu efektywnych decyzji o leczeniu. Analizy krwi pozwalają na ocenę funkcjonowania narządów, co ma kluczowe znaczenie w identyfikacji chorób. Na przykład, lekarz może łatwo zidentyfikować:
- stan zapalny,
- infekcję,
- inne nieprawidłowości.
Wzrost liczby leukocytów często wskazuje na obecność infekcji, natomiast zmiany w hemoglobinie mogą sygnalizować anemię. Oprócz tego, badania krwi stanowią podstawę monitorowania efektywności terapii. Regularne analizy umożliwiają śledzenie reakcji organizmu na leczenie, co jest szczególnie ważne w przypadku chorób przewlekłych, takich jak:
- cukrzyca,
- schorzenia sercowe.
Dzięki tym informacjom lekarze mogą lepiej dostosować metody terapeutyczne do indywidualnych potrzeb ich pacjentów. Wyniki badań krwi mają także dużą wartość w prewencji zdrowotnej. Cykliczne badania, takie jak kontrola lipidów czy poziomu glukozy, pomagają wczesniej wykrywać potencjalne problemy zdrowotne, zanim przerodzą się w poważne zagrożenia. Dlatego właściwa interpretacja danych z laboratorium jest niezwykle istotna w codziennej praktyce medycznej.
Jakie znaczenie mają wyniki badań w ocenie stanu zdrowia?
Wyniki badań krwi odgrywają kluczową rolę w ocenie naszego zdrowia, dostarczając lekarzom ważnych informacji na temat funkcjonowania organizmu. Analiza takich parametrów jak:
- hemoglobina,
- liczba białych krwinek,
- lipidogram.
Powyższe parametry pozwalają oszacować ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz ujawniać potencjalne problemy zdrowotne. Szczególnie lipidogram jest istotnym wskaźnikiem ryzyka związanego z układem sercowo-naczyniowym, gdyż poziom cholesterolu i trójglicerydów może dawać wskazówki na temat prawdopodobieństwa wystąpienia schorzeń serca. Dodatkowo, biochemiczne badania funkcji nerek i wątroby umożliwiają monitorowanie stanu tych organów oraz wykrywanie ewentualnych uszkodzeń.
Regularna kontrola krwi jest niezwykle ważna w profilaktyce zdrowotnej. Dzięki nim możliwe jest wcześniejsze zidentyfikowanie stanów zapalnych, zaburzeń metabolicznych czy niedoborów witamin i minerałów, co sprzyja utrzymaniu dobrego zdrowia. Na przykład, podwyższone stężenie białka C-reaktywnego (CRP) może sugerować obecność stanu zapalnego, podczas gdy niskie wartości hemoglobiny mogą być sygnałem anemii.
Umiejętna interpretacja wyników badań krwi ma ogromne znaczenie. Lekarz powinien uwzględnić indywidualne czynniki pacjenta, takie jak wiek, płeć czy historia chorób. Dzięki temu może podejmować bardziej świadome decyzje dotyczące diagnostyki i leczenia, co zdecydowanie wpływa na długoterminowe zdrowie pacjentów.